Traumasensitief begeleiden van kinderen

Omschrijving

Een kansrijke toekomst voor iedereen. Het klinkt vanzelfsprekend, maar voor veel kinderen is het dat niet. Veerkracht-versterkende taal helpt bij het bieden van emotionele veiligheid en verbinding; taal die niet ondermijnt, maar versterkt. Taal die kinderen het gevoel geeft: jij mag er zijn. Jouw gevoelens doen ertoe. En je verleden hoeft niet te bepalen hoe je toekomst eruitziet.

Wie opgroeit met veel stress, met onveiligheid thuis of een opeenstapeling van ingrijpende of traumatische ervaringen, leert op basis van zijn ervaringen dat de wereld onvoorspelbaar en gevaarlijk is. Dat anderen niet te vertrouwen zijn, en jij niet de moeite waard bent. Dat je niet veilig bent en altijd moet oppassen voor gevaar. En soms zelfs dat er niet eens een toekomst voor je is weggelegd. Juist in de groep of in de klas, in het contact met een pedagogisch medewerker, leerkracht of een andere volwassene kunnen deze negatieve overtuigingen en verwachtingen kantelen. En kan een kind gaan geloven dat het wél de moeite waard is en de pedagogisch medewerker of leerkracht wél te vertrouwen is. Kinderopvang en onderwijs zijn plekken vol kansen. Maar alleen wanneer het lukt om ook die emotionele veiligheid en verbinding te bieden. Veerkracht-versterkende taal kan daarbij helpen.

De realiteit van veel kinderen
Voor sommige kinderen is het nog maar korte leven een aaneenschakeling van stressvolle en/of traumatische ervaringen. Soms zichtbaar, vaker onzichtbaar. Denk aan kinderen die getuige zijn van huiselijk geweld, opgroeien in armoede, een ouder missen door ziekte of verslaving dan wel leven in onzekerheid vanwege migratie of een vechtscheiding. Ook leerlingen met chronische stress door een instabiele thuissituatie of een veeleisende rol als mantelzorger horen hierbij.
Zij komen binnen in je groep en dragen van alles met zich mee. Vaak hebben ze door hun ervaringen geleerd dat ze niet de moeite waard zijn en hun emoties beter niet kunnen uiten; dat anderen niet te vertrouwen of zelfs gevaarlijk zijn. Hun gedrag wordt snel als ‘lastig’ gelabeld, terwijl het een logische reactie is op de onveiligheid die ze in hun nog jonge leven (hebben) ervaren. Achter druk gedrag, teruggetrokkenheid, boosheid of desinteresse zit bijna altijd een (levens)verhaal. Een verhaal van een kind dat zijn best doet om te blijven volhouden, wat ook een hoop vraagt van ons.

Traumasensitief begeleiden: een ander perspectief
Traumasensitief begeleiden is geen methode. Het is een manier van kijken, denken en doen. Het begint bij het besef dat veel kinderen het nodige hebben meegemaakt en dat die ingrijpende of traumatische ervaringen van invloed zijn op hoe het met een kind gaat; met het gedrag en met het leren van een kind. Als je het gedrag van een kind door een traumabril kunt bekijken, begrijp je het beter en kun je er beter op reageren. Het begint ook bij het besef dat veiligheid een voorwaarde vormt voor leren. En dat ieder kind iemand nodig heeft die zegt: ‘Ik zie jou. Ik geloof in jou. We gaan dit samen doen.’