Out of the box

Omschrijving

De babytijd wordt gezien als een sensitieve periode waarin kinderen op allerlei gebieden grote stappen maken in hun ontwikkeling. De interactie met hun omgeving is onmisbaar in deze fase. Maar dat is complexer dan gedacht, want kinderen leren door hun omgeving en de actiemogelijkheden daarin te exploreren.

Jonge baby’s exploreren door bijvoorbeeld hun handen voor hun gezicht te houden, wat ze informatie geeft over bijvoorbeeld beweging van hun handen en lichtval op hun gezicht. Iets oudere baby’s pakken objecten en verkennen deze door ze in hun mond te stoppen, te draaien en te voelen, waardoor ze leren over aspecten zoals textuur en grootte die medebepalen of je iets kan pakken. Kinderen exploreren ook door objecten te combineren. Zo ontdekken ze bijvoorbeeld hoe je geluid kunt maken als je twee harde blokken tegen elkaar slaat, maar niet als je iets zachts tegen de vloer slaat. Of dat een groot blok wel past in een grote bak, maar niet in een kleine. Deze actiemogelijkheden veranderen voortdurend, deels omdat de fysieke en sociale omgeving verandert, deels omdat het kind zelf verandert en nieuwe vaardigheden leert. Zo ziet een kind dat loopt de omgeving anders dan een kind dat kruipt.

Taal en exploratie
Onderzoeken laten zien dat exploratie van baby’s samenhangt met de ontwikkeling in verschillende andere gebieden, zoals visuele aandacht, ruimtelijke vaardigheden, sociaal-emotionele ontwikkeling, cognitieve ontwikkeling en taalontwikkeling. Het leren van taal is een van de belangrijkste ontwikkelingen voor jonge kinderen. Het leren van de eerste woorden lijkt misschien simpel. Een kind ziet een beker en hoort het woord ‘beker’. Dat gebeurt dagelijks, waardoor het kind de link legt tussen het object en het woord. Maar in de praktijk is het niet zo simpel. Het kind loopt door de kamer en ziet op de tafel een beker, een bord, wat speelgoed en een vaas staan. Vervolgens zegt een opvoeder: ‘Waar is je beker? Oh, daar is je beker! Pak je beker even.’ Maar het leggen van de link tussen het woord en het object is niet zo eenvoudig. Onderzoeken waarbij kinderen een tijdje camera’s op hun hoofd krijgen, laten zien dat kinderen vaak veel dingen tegelijk waarnemen als ze naar een ruimte kijken. Hoe krijgen ze dan de focus die ze nodig hebben om taal te leren en de link te kunnen leggen tussen woorden en objecten? Het antwoord hierop is wellicht exploratie. Kinderen verkennen hun omgeving, pakken dingen op en manipuleren ze. Terwijl ze verkennen, brengen ze objecten dichter naar hun gezicht en zorgen ervoor dat die objecten dominant zijn in hun gezichtsveld. Als het object op dat moment benoemd wordt, is het makkelijker om het woord te koppelen aan het object. Onderzoek laat zien dat dit proces inderdaad zo werkt. Wat betekent dit voor de kinderopvang?