Als je beter kijkt, zie je meer

Omschrijving

In de wereld van de kinderopvang is het begrip ‘lastig gedrag’ geen onbekende term. Maar wat verstaan studenten en beginnende professionals daar precies onder? En hoe gaan zij om met emoties van kinderen die overstuur, boos of overprikkeld zijn?

In januari 2025 is er een pilot gestart om de training Knap Lastig!? positief omgaan met lastig gedrag naar de beroepsopleidingen te brengen. Derdejaars studenten aan de opleiding Kind en Educatie van het Nova College in Beverwijk en Hoofddorp kregen binnen hun lesprogramma deze training aangeboden.

Positieve benadering en rust
Hoe zien studenten van gemiddeld 19 jaar het omgaan met emoties van kinderen? Hebben zij vanuit hun perspectief nog inzichten die ze willen delen? We hebben een enquête uitgezet. Uit een verzameling antwoorden blijkt dat lastig gedrag op verschillende manieren wordt ervaren en geïnterpreteerd. De studenten laten weten:
• Met uitdagend gedrag wordt vaak gedrag bedoeld dat de grenzen van de pedagogisch professional opzoekt.
• Ongewenst gedrag zoals slaan, bijten, haren trekken of andere kinderen pijn doen, komt in de praktijk vaak voor.
• Gedrag dat de groepsdynamiek verstoort, bijvoorbeeld door conflicten te veroorzaken.
• Probleemgedrag als reactie op prikkels, wat kan wijzen op overprikkeling of moeite met regulatie.
• Gedrag dat als storend of moeilijk hanteerbaar wordt ervaren, zoals driftbuien.

Wanneer kinderen dergelijk opvallend gedrag vertonen, is onze eigen reactie als professional cruciaal. Uit een reeks praktijkantwoorden van studenten blijkt een heldere rode draad: positieve benadering en rust zijn de sleutel.
Student Julia Langendijk, derdejaars opleiding Kind en Educatie: ‘Tijdens het tafelmoment stimuleer ik kinderen om aan tafel te blijven zitten. Ik geef nu sneller complimenten en merk dat een positieve benadering echt effect heeft. Als pedagogisch professional zoek ik steeds de balans: volg ik het individuele kind, of kies ik voor wat op dat moment nodig is in de groep? Ik heb geleerd dat jonge kinderen zichzelf nog niet kunnen troosten. Daarom bied ik actief steun. Ze hebben mij daarbij echt nodig om de emoties te verwerken.’

Do’s en don’ts
Wat wél werkt volgens studenten:
• Positief benaderen
Zie het kind, niet alleen het gedrag. Geef complimenten voor wat goed gaat en benadruk gewenst gedrag.
• Rustig blijven
Kinderen spiegelen emoties. Een rustige houding helpt escalatie voorkomen.
• Steun bieden en ruimte geven
Laat het kind weten wat niet mag, maar bied ook ruimte om tot rust te komen.
• Observeren
Gebruik observatie om gedrag te begrijpen in plaats van direct te oordelen.

Wat je beter níét doet volgens studenten:
• Boos worden of uit je slof schieten 
Dit vergroot de spanning en kan het gedrag versterken.
• In discussie gaan
Vooral bij jonge kinderen werkt redeneren tijdens emotionele uitbarstingen averechts.
• Zeuren en/of mopperen
Dit leidt vaak tot weerstand in plaats van samenwerking.