Zorgen voor zorgkinderen in de kinderopvang: Ervaringen van pedagogische professionals

Omschrijving

Voorwoord
Kinderen met een extra zorgbehoefte en de relatie met de ervaren werkomstandigheden en het welbevinden van pedagogisch medewerkers (hierna: pm’ers) is een actueel thema in de Nederlandse kinderopvang. Samenwerkende Kinderopvang heeft in de herfst van 2024 het initiatief genomen om in een samenwerking met de leerstoel Kinderopvang te investeren in een onderzoek naar de ervaringen van pedagogisch medewerkers bij de opvang van kinderen met een extra zorgbehoefte, ook wel aangeduid met ‘zorgkinderen’. Ook Joyce Blauwhoff sloot zich aan als deskundige op dit terrein.

In de aanloop en de uitvoering van dit onderzoek is contact gehouden met sleutelfiguren uit elke regio en elk label. Door regiomanagers en coördinatoren is zo actief meegedacht vanaf het allereerste begin. Alle betrokkenen waren zich ervan bewust dat kinderen met een extra zorgbehoefte een gevoelig thema is of dat in ieder geval kan zijn. Dit kwam ook naar voren bij het nadenken over een passende, niet-stigmatiserende term voor de heterogene groep van kinderen met een extra zorgbehoefte. In dit rapport sluiten we aan bij de term die de meeste pedagogisch medewerkers gebruiken, namelijk ‘zorg(en)kinderen’ (zgn. ‘identity first terminology’), maar we spreken ook van ‘kinderen met een extra zorgbehoefte’ (zgn. ‘person- first terminology’); in de wetenschap is er steun voor beide termen, die ook in combinatie kunnen worden gebruikt (zie APA, 2020).

De zorg om zorgkinderen leeft in de brede organisatie en er is grote betrokkenheid bij de pedagogisch medewerkers die deze kinderen opvangen, begeleiden en helpen opgroeien. We hopen dat we, door de gezamenlijke inspanning van verschillende partijen, een stap vooruit hebben gezet richting een inclusieve aanpak waarin zowel kinderen als pedagogische professionals een plek krijgen. Met dit onderzoek wil Samenwerkende Kinderopvang een bijdrage leveren aan een aanpak voor pedagogisch medewerkers, coaches en kinderen en hun ouders binnen de eigen organisatie en de Nederlandse kinderopvang.
De resultaten van het onderzoek zijn beschikbaar gemaakt met de voorliggende uitgebreidere rapportage, een beknopte samenvatting en een podcast voor een breder publiek.

Abstract
Er is recent veel zorg over de zgn. ‘zorgkinderen’ in de reguliere Nederlandse kinderopvang, omdat hun aantal is gestegen en ook hun problematiek ernstiger lijkt te zijn. In een sequentiële mixed-methods-aanpak is een kwantitatieve vragenlijststudie uitgevoerd onder pedagogisch medewerkers, gevolgd door een kwalitatieve analyse van focusgroepen met kinderopvangprofessionals.

In Studie 1 zijn, aansluitend op het ‘Job Demands en Resources’-model, in een vragenlijstonderzoek (N= 446) risicofactoren en protectieve factoren in kaart gebracht voor pedagogisch medewerkers. Een ‘moderated mediation’-model voor welbevinden en voor burn- out liet zien dat het aandeel zorgkinderen op de groep, gemedieerd via ervaren werkbelasting en handelingsverlegenheid, een voorspeller is van lager welbevinden en gevoelens van emotionele uitputting van deze professionals. Steun vanuit team en organisatie blijkt een protectieve factor. 
Aansluitend bij de gevonden relaties uit Studie 1, is in Studie 2 verkend in zes focusgroepen (N= 20) welke concrete ervaringen van pedagogisch medewerkers en staf hebben op hun werk met kinderen met een extra zorgbehoefte. De uitkomsten uit beide deelstudies zijn ten slotte in een breder kader geplaatst met aandacht voor implicaties voor de praktijk.